Zaj dab neeg no tau tshaj tawm hauv kev koom tes nrog Door County Knock, lub koom haum xov xwm ywj pheej, tsis muaj txiaj ntsig uas suav nrog Door County, Wisconsin. Sau npe rau nws tsab ntawv xov xwm no.
Ob peb lub hlis dhau los, tus neeg nuv ntses ua lag luam Door County ntev ntev Charlie Henriksen tau nyob hauv lub rooj sib tham nrog tus tuav ntaub ntawv ntawm Wisconsin Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Noj Qab Haus Huv. Tus tuav ntaub ntawv xaus qhov kev tshwm sim los ntawm kev nug txhua tus ntawm lub rooj dab tsi ua rau lawv nyob rau hmo ntuj.
"Kuv hais rau nws PFAS," hais tias Henriksen, tus tswv ntawm Henriksen Fisheries. (Kev Tshaj Tawm: Henriksen kuj yog tus neeg pub dawb.)
PFAS nyob rau hauv lub siab ntawm ntau tus neeg nuv ntses thiab cov ntses noj hnub no. Luv luv rau per- thiab polyfluoroalkyl tshuaj thiab lub npe menyuam yaus "cov tshuaj nyob mus ib txhis" vim tias lawv nyob hauv ib puag ncig, PFAS yog ib pawg ntawm ntau txhiab cov tshuaj tsim tawm uas tiv taus dej, roj, thiab cua sov. Teflon thiab Scotchguard yog ib qho ntawm cov khoom siv hauv tsev nto moo uas tau siv lawv.
Qee qhov PFAS feem ntau cuam tshuam nrog cov teeb meem kev noj qab haus huv suav nrog kev mob qog noj ntshav, cov roj cholesterol siab, thiab kev tiv thaiv kab mob, kev loj hlob, thiab kev ua me nyuam raug mob, raws li txoj cai. Environmental Protection Agency.
Lawv kuj tsuas yog nyob txhua qhov chaw - suav nrog nag, cov pas dej nyob deb thiab cov dej ntws, thiab txhua tus ntses uas DNR tau sim rau lawv hauv Lake Michigan.
Sean Strom, tus kws tshaj lij kis kab mob ntses ntawm DNR hais tias "Peb xav txog PFAS txhua qhov chaw,"
Raws li kev nkag siab txog kev tshawb fawb tshiab ntawm PFAS tshwm sim, EPA tab tom txhim kho nws txoj kev tswj hwm cov tshuaj. Lub Peb Hlis no, lub koom haum npaj siab nws thawj zaug nyob rau hauv lub tebchaws, raug cai txwv tsis pub muaj PFAS hauv cov dej haus, suav nrog kev txo qis ntawm PFAS kev noj qab haus huv los ntawm ib qho twg los ntawm ib qho ntawm 200.
EPA cov lus pom zoo tseem tsis tau pom zoo, thiab cov ntaub ntawv kuaj ntses hauv zos los ntawm DNR tseem txwv. Tab sis yog tias cov neeg tswj hwm hauv cheeb tsam thiab xeev tau ua raws li EPA cov lus pom zoo thiab kho lawv cov lus pom zoo kom zoo ib yam, DNR cov ntaub ntawv qhia tias feem ntau bay ntawm Green Bay ntses yuav pom tias tsis muaj kev nyab xeeb noj.
Rau Henriksen, cov tshuaj muaj kev txhawj xeeb sawv cev qhov tseeb ntawm ntau qhov kev hem thawj ib puag ncig nws tau ntsib txij thaum nws pib nuv ntses hauv lub nroog xyoo 1970s, suav nrog PCB thiab mercury contamination thiab invasive mussels uas ua rau cov khoom noj khoom haus tsis zoo.
"Kuv txhawb nqa peb cov ntses noj qab haus huv, thiab kuv yeej xav kom lawv noj qab nyob zoo ib yam li lwm yam nyob ntawd," nws hais. "Kuv xav tias lawv yog, tab sis thaum tus kab mob no tig mus, nws yuav nyuaj."
A txoj kev tshawb no luam tawm ua ntej xyoo no nyob rau hauv phau ntawv xov xwm kev tshuaj xyuas ib puag ncig kev tshawb fawb pom muaj qib siab ntawm PFAS hauv cov ntses dej qab zib nyob hauv Tebchaws Meskas piv rau qib hauv cov ntses muag ntawm cov khw muag khoom noj, suav nrog cov liaj teb thiab cov ntses dej hiav txwv. Cov qib siab tshaj plaws nyob hauv Great Lakes ntses. DNR cov ntaub ntawv tau los ntawm Knock tau qhia txog qib ntawm PFAS hauv cov ntses los ntawm Lake Michigan thiab lub bay ntawm Green Bay uas feem ntau ua raws li txoj kev tshawb fawb hauv tebchaws.
Txoj kev tshawb fawb Environmental Research tau xaus lus tias cov neeg uas noj cov ntses dej tsis tu ncua yuav muaj qee qhov PFAS cov ntshav siab tshaj plaws ntawm txhua tus neeg hauv lub tebchaws. Txoj kev tshawb no tau txais kev tshaj tawm xov xwm thoob plaws thiab ua rau muaj kev ntshai tias cov ntses los ntawm cov pas dej thiab cov dej yuav tsis muaj kev nyab xeeb noj.
Henriksen thiab lwm tus hauv Door County kev lag luam nuv ntses, txhawj xeeb txog qhov tshwm sim ntawm PFAS thiab txoj hauv kev los tswj lawv ntawm kev nuv ntses, tawm tsam tias tseem tsis tau muaj cov ntaub ntawv hauv zos txaus los txiav txim siab.
"Yuav tsum muaj kev tshawb fawb ntau ntxiv ua ntej peb hais, tsis txhob noj ntses," Henriksen tau hais.
Carin Stuth, tus tswv ntawm Baileys Harbor Fish Company, hais tias nws qhia txog Henriksen qhov kev txhawj xeeb.
"Kuv xav tias nws tseem ntxov dhau rau peb los nthuav qhia txog kev tshawb fawb hauv lub tebchaws ntawm cov ntses ntses nyob hauv Great Lakes lossis bay ntawm Green Bay," said Stuth, uas nws tsev neeg tau nuv ntses hauv thaj chaw txij li nruab nrab xyoo 1800.
Nws tau hais txog qhov tseem ceeb ntawm cov dej zoo, tab sis ceeb toom tias DNR cov ntaub ntawv tsis yog qhov dav lossis tsis txaus txaus rau kev txiav txim siab nuv ntses.
"Peb tseem nyob rau theem tshawb nrhiav qhov tseeb," nws hais.
Kev khawb rau hauv cov ntaub ntawv
David Andrews, tus kws kho mob ntawm lub koom haum txhawb nqa Environmental Working Group, saib xyuas kev tshawb fawb Environmental Research. Nws hais tias txoj kev tshawb fawb lub hom phiaj yog kom nkag siab tias cov ntses dej qab ntsev ntau npaum li cas tuaj yeem ua rau PFAS raug rau cov neeg uas noj nws. Yuav kom ua tau li ntawd, nws thiab nws cov kws sau ntawv tau rub mus rau hauv ib qho khoom plig ntawm EPA cov ntaub ntawv uas tsis tau txheeb xyuas yav dhau los. Cov ntaub ntawv teeb tsa suav nrog 1,968 ntses los ntawm cov kwj dej, dej ntws, thiab pas dej thoob plaws lub tebchaws uas EPA tau sim rau PFAS ntawm xyoo 2013 thiab 2015. Cov ntaub ntawv tsis ntev los no tsis muaj, Andrews tau hais.
Nws tau hais tias "Peb xav tsis thoob los ntawm qhov siab kawg li cas," nws hais. "Txawm tias qee qhov kev noj ntses dej tshiab tuaj yeem yog qhov tseem ceeb ntawm kev cuam tshuam rau PFOS, tshwj xeeb, nyob rau ib xyoos rau ib tus neeg."
PFOS yog ib hom PFAS uas tau ua kom pom tseeb ntawm ntau cov kev tshawb fawb thiab kev tswj hwm kev siv zog. Nws yog cov tshuaj uas DNR ua raws nws cov lus qhia txog PFAS ntses, thiab ib qho ntawm ob qho tshuaj PFAS uas Wisconsin tau teeb tsa. cov qauv dej haus rau.
Txawm hais tias PFOS ntau lawm phased tawm Nyob rau hauv Teb Chaws Asmeskas, cov tshuaj tseem muaj nyob rau hauv ib puag ncig vim nws tsis tawg yooj yim. Nws kuj tseem muaj nyob rau hauv qee cov khoom lag luam thiab yuav luag tsis tuaj yeem tshem tawm ib zaug dispersed. (Tag nrho tsev neeg ntawm cov tshuaj PFAS tseem tsis tau raug txiav tawm hauv Asmeskas, tab sis cov chaw tsim khoom tseem ceeb 3M hais nws yuav tsum tsis txhob ua thiab siv lawv los ntawm 2025.)
Andrews thiab nws cov kws sau ntawv pom qhov nruab nrab ntawm 6.6 qhov chaw ntawm ib billion (ppb) ntawm PFOS hauv cov ntses los ntawm Teb Chaws Asmeskas cov kwj dej thiab cov dej ntws. Qhov nruab nrab PFOS theem hauv Great Lakes ntses yog yuav luag ob npaug, ntawm 12.4 ppb. Los ntawm qhov sib txawv, qhov nruab nrab PFOS theem hauv kev tshawb fawb FDA ntawm 66 cov qauv ntses muaj nyob hauv cov khw muag khoom noj tau pom hauv qab no. Health advisory hais tias EPA tau tshaj tawm thaum Lub Rau Hli 2022 qhia tias yuav luag tsis muaj PFAS muaj kev nyab xeeb rau kev noj. Andrews pawg neeg tsis pom tias cov ntses siab dua ntawm cov khoom noj khoom haus tau sau ntau cov tshuaj, raws li qhov tseeb rau cov mercury thiab PCBs.
Nws tau hais tias "Qhov kuv tau pom yog tias qib ntau dua qhov qhia txog dej thiab zaub mov uas cov ntses tau noj, tab sis tsis yog hom," nws hais. Kev tshawb fawb txog lub ncauj lus tseem tab tom ua.
EPA cov ntaub ntawv los ntawm cov dej nyob ze ntawm Lub Nroog Qhov Rooj yog sparse. EPA tau ua piv txwv burbot thiab walleye tawm ntawm Jacksonport, nrog qib clocking ntawm 11.4 ppb thiab 11.5 ppb ntawm PFOS feem. Lub koom haum kuj tau kuaj pom lub ntsej muag thiab lub ntsej muag dawb ntawm plaub qhov chaw hauv lub bay ntawm Green Bay, nrog rau qib ntawm 9.1 txog 18 ppb ntawm PFOS.
Ib daim duab tshwm sim ntawm PFAS hauv lub bay ntawm Green Bay
Cov ntaub ntawv sau los ntawm DNR yog qee qhov ntxaws ntxiv. Strom, tus kws tshuaj toxicologist DNR, tau hais tias lub koom haum muaj kev saib xyuas cov kab mob ntses tsis tu ncua uas tsom rau mercury, PCBs, thiab ntau yam ntawm PFAS nyob rau hauv lub bay ntawm Green Bay thiab Lake Michigan. Kev ntsuam xyuas niaj hnub rau PFAS tau pib xyoo 2017.
Lub chaw haujlwm tam sim no tau sim 162 ntses nyob rau hauv lub bay ntawm Green Bay thiab nws cov tributaries rau PFAS, nrhiav PFOS qib ntawm .45 ppb mus rau 122 ppb. Qhov nruab nrab qib yog 9.96 ppb. Hauv Lake Michigan thiab nws cov ceg, nws tau sim 55 ntses, nrog PFOS qib ntawm 1.5 ppb txog 81.5 ppb. Qhov nruab nrab qib yog 16 ppb.
Stuth, tus tswv ntawm Baileys Harbor Fish Company, tau taw qhia tias tsawg kawg ntawm cov ntses no yog cov ntses dawb, thaj av cov hom lag luam tseem ceeb tshaj plaws. Lub DNR tau sau tsib ntses dawb nyob rau ntawm lub bay ntawm Green Bay thiab lwm rau rau hauv qis qis ntawm Peshtigo thiab Menominee Rivers. Lub chaw haujlwm tsis tau sau cov ntses dawb hauv Lake Michigan.
“Kom sim tsib ntses?” nws hais. "Qhov ntawd tsis yog qhov zoo tshaj plaws."
Stuth tau hu rau txoj kev tshawb fawb ywj pheej uas tau npaj tseg, txhawb nqa los ntawm Michigan thiab Wisconsin nrog cov tswv yim los ntawm kev nuv ntses, txhawm rau tshawb xyuas qhov teeb meem ntau dua.
Cov kws tshawb fawb suav nrog University of Wisconsin-Madison chemist Sarah Balgooyen twb tau pib tshawb xyuas PFAS hauv dej hiav txwv. Thaum Lub Ib Hlis, nws thiab lwm tus kws tshawb fawb UW-Madison Christina Remucal tau luam tawm ib txoj kev tshawb no uas siv tshuaj lom neeg "tus ntiv tes" los ua pov thawj thawj zaug tias cov av hauv av ntawm cov kab mob sib kis los ntawm Tyco Fire Products manufacturing and test facility in Marinette is flowing into the bay. PFAS yog cov khoom muaj nyob rau hauv cov tshuaj tua hluav taws uas lub tuam txhab tau tsim nyob rau ntawm qhov chaw txij li xyoo 1940s. Tyco nres sim cov khoom sab nraum xyoo 2017, tab sis cov plume tseem yog qhov tseem ceeb ntawm PFAS cov pa phem, Balgooyen tau hais.
Txoj kev tshawb no tsis tau txiav txim siab deb npaum li cas cov dej hauv av nce mus txog lossis ntau npaum li cas ntawm cov bay qhov paug nws suav rau. Balgooyen tau hais tias lub plume tseem ceeb nyob ze Marinette, tab sis thaum lub sij hawm nws mus txog Lub Nroog Qhov Rooj, nws yuav zoo li diluted heev. Kev sim me me tseem tsis tau ua tiav ntawm qhov chaw qhib dej.
Zuag qhia tag nrho, txawm li cas los xij, Balgooyen tau hais tias theem ntawm PFAS hauv cov dej hiav txwv thiab Lake Michigan tsawg. Qhov laj thawj uas qib hauv cov ntses tseem siab yog tias PFAS muaj cov qauv tshuaj "nplaum", nws hais. Ntses thiab lwm yam kab mob tsis tuaj yeem tso tawm, yog li nws tsim hauv lawv lub cev.
Hmoov tsis zoo, cov cuab yeej siv tam sim no tsis tuaj yeem tshem PFAS ntawm lub bay thiab pas dej. Tias yog vim li cas "lub hom phiaj ntawm cov neeg nyob ib puag ncig feem ntau yog los nres qhov chaw," Balgooyen tau hais.
Ua kom paub txog cov lej
Yog li nws puas muaj kev nyab xeeb noj ntses uas ntes tau hauv dej ntawm Lub Nroog Door? Ib txoj hauv kev los teb cov lus nug no yog xa mus rau cov lus qhia txog kev noj ntses uas tau muab los ntawm DNR. Tam sim no, DNR muaj ob txoj kev qhia PFAS rau cov ntses ntes tau hauv lub bay ntawm Green Bay thiab tsis muaj nyob hauv Lake Michigan. Zaj sawv smelt thiab pob zeb ntses bass thaj tsam ntes tau nyob rau hauv lub bay yuav tsum txwv rau ib pluag mov ib lub lim tiam, lub koom haum hais tias.
Hauv Green Bay, cov lus qhia txog kev noj ntses feem ntau tau tshaj tawm rau PCBs vim tias keeb kwm muaj kuab paug los ntawm cov ntawv zeb hauv Fox River Valley (kev tu loj heev tau xaus rau xyoo 2020). DNR's Strom tau hais tias cov lus qhia no feem ntau "tiv thaiv ntau dua li cov lus qhia los ntawm PFAS cov ntaub ntawv." Hauv lwm lo lus, yog tias tsis muaj cov lus qhia PCB, tej zaum yuav muaj ntau cov lus qhia PFAS.
Cov lus qhia ntses tsis zoo li qub, txawm li cas los xij; lawv hloov raws li kev nkag siab txog kev noj qab haus huv evolve. Lub DNR ua raws nws cov lus qhia PFAS ntawm kev taw qhia los ntawm Great Lakes Consortium rau Kev Pom Kev Noj Ntses, ib pab pawg kws tshaj lij los ntawm txhua lub xeev Great Lakes thiab Ontario. Hauv xyoo 2019, pab pawg ntawd tau tshuaj xyuas cov ntaub ntawv tshawb fawb ntawm PFOS los nrog cov kev txwv, uas muaj xws li kev txwv tsis pub noj ntses nrog txog 10 ppb ntawm PFOS mus rau xoom noj ntses nrog ntau dua 200 ppb ntawm PFOS.
Feem ntau Lake Michigan thiab bay ntawm Green Bay ntses lub DNR tau sim zaum xis nyob rau hauv qhov txwv tsis pub noj mov-ib-lub lim tiam. Lub koom haum daim ntawv qhia tau sau tseg tias vim tias PFOS tsis mloog zoo rau cov rog, txiav cov ntses ua ntej ua noj yuav tsis txo qis. Nws kuj tau sau tseg tias rau ib tus neeg uas noj ntses nrog PFOS qib lav qhov kev tawm tswv yim, cov ntses ntawd yuav yog lawv qhov chaw tseem ceeb ntawm kev raug tshuaj lom neeg. Tshwj xeeb, lub koom haum tsab ntawv ceeb toom suav nrog kev suav hais tias noj ib pluas ntses hauv ib lub hlis los ntawm lub cev dej nrog kev tawm tswv yim ib pluas noj ib hlis twg yuav, qhov nruab nrab, suav txog 93% ntawm PFOS raug.
Txhawm rau xam nws cov kev txwv, lub koom haum tau siv ib daim duab los ntawm EPA hu ua "kev siv koob tshuaj." Cov koob tshuaj siv yog tus nqi ntawm cov tshuaj uas EPA ntseeg tias tib neeg tuaj yeem haus txhua hnub yam tsis muaj kev cuam tshuam kev noj qab haus huv hauv lawv lub neej.
Lub koom haum tau tshaj tawm nws cov lus pom zoo hauv 2019, raws li EPA cov tshuaj siv rau PFOS thaum lub sijhawm. Tab sis lub Peb Hlis Ntuj xyoo no, thaum EPA tau tshaj tawm nws thawj zaug lub teb chaws txoj cai dej haus rau PFAS, nws txo qis cov tshuaj siv rau PFOS los ntawm qhov tseem ceeb ntawm 200, raws li kev nkag siab tshiab ntawm cov tshuaj cuam tshuam rau kev noj qab haus huv.
Nws tsis paub meej tias qhov kev hloov pauv no yuav cuam tshuam li cas rau DNR cov lus qhia txog ntses. EPA cov cai tswj hwm tseem tsis tau pom zoo, thiab tsis muaj kev lees paub tias lub koom haum yuav cuam tshuam txog cov tshuaj siv tshiab ncaj qha hauv cov lus qhia tshiab. Yog tias pab pawg tau ua nws cov lus pom zoo nruj dua los ntawm ib qho ntawm 200, DNR cov ntaub ntawv piv txwv qhia tias feem ntau cov ntses nyob hauv Green Bay tuaj yeem poob rau hauv qeb "tsis txhob noj".
Strom tsis kam tawm tswv yim txog cov kev hloov pauv no tab sis tau hais hauv email tias lub koom haum tau tsim pab pawg ua haujlwm los saib rau qhov teeb meem. Nws tau sau tseg tias DNR tseem siv ntau yam txiaj ntsig kev noj qab haus huv ntawm kev noj ntses rau hauv kev xav.
"Koj yuav tsum ntsuas qhov pluses thiab minuses ntawm cov kab mob sib kis nrog cov txiaj ntsig zoo ntawm kev noj ntses," nws hais. "Qhov ntawd yog txoj cai sib npaug."
Txog tam sim no, cov pluses yeej tawm rau Hans Koyen, tus thawj coj ntawm KK Fiske Tsev noj mov ntawm Washington Island. KK txaus siab rau nws tus kheej ntawm kev muag ntses tshiab ntes tau los ntawm tus tswv Ken Koyen, Hans txiv thiab tus neeg nuv ntses zaum kawg ntawm cov kob. Hans tau hais tias PFAS tseem tsis tau muaj kev txhawj xeeb loj rau nws lossis nws txiv - lossis lawv cov neeg siv khoom.
"Kev lag luam zoo heev," nws hais. Yog tias cov lus qhia txog ntses tshiab tau tshaj tawm, nws hais tias, nws yuav sau lawv rau ntawm cov ntawv qhia zaub mov kom pom tseeb tab sis cia cov neeg siv khoom txiav txim siab noj dab tsi.
Txog kev nuv ntses, nws hais tias, "Nws yog tag nrho txoj kev ua neej rau peb, thiab cov nyiaj tau los pab txhawb nqa tag nrho cov zej zog, vim tias nws yog ib qho ntawm ob peb yam uas nyob hauv zos tag nrho."