Wisconsin Supreme Court cov neeg sib tw Janet Protasiewicz thiab Daniel Kelly sib cav nyob rau hauv State Bar of Wisconsin hauv Madison, Wis. thaum Lub Peb Hlis 21, 2023. (Joey Prestley / Wisconsin Watch)
Sijhawm Nyeem Ntawv: 7 feeb

Wisconsin Saib yog lub koom haum tsis muaj txiaj ntsig thiab tsis koom nrog xov xwm. Subscribe rau peb nawb tsab ntawv xov xwm kom tau txais peb cov dab neeg tshawb nrhiav thiab xov xwm hnub Friday sib sau ua ke.

Wisconsin Lub Tsev Hais Plaub Qib Siab tau faib ntau dua li qhov qub.

Xyoo tas los, lub tsev hais plaub tau tshaj tawm ntau qhov kev txiav txim siab nrog "kev xav tawg" dua li ntawm 25 xyoo dhau los, raws li kev tshuaj xyuas ntawm Marquette University Law School tshawb fawb.

"Rov qab rau xyoo 1950s (thiab txawm tias ntxov dhau los), Cov Kev Ncaj Ncees tsis tu ncua kev txiav txim siab tsis tu ncua lossis ze-tsim kev txiav txim siab nyob rau hauv yuav luag tag nrho lawv cov teeb meem," tus kws lij choj Jeffrey Mandell thiab Daniel Schneider tau sau rau hauv tsab xov xwm uas lawv tau koom nrog Wisconsin Watch. "Hnub no, qhov ntawd tshwm sim tsawg dua ib nrab ntawm lub sijhawm."

Cov kev xav tsis meej tshwm sim thaum feem coob pom zoo rau qhov tshwm sim ntawm rooj plaub, tab sis tsis tuaj yeem hais qhia ib qho kev sib koom ua ke kom ncav cuag nws qhov kev txiav txim siab. Qhov ntawd ua rau muaj ntau yam, feem ntau ntev, kev xav thiab kev tsis pom zoo uas kos cov qauv sib txawv ntawm kev txhawb nqa los ntawm xya qhov kev ncaj ncees. Cov kev txiav txim siab zoo li no feem ntau tawm hauv lub xeev yam tsis muaj kev qhia meej txog txoj cai lij choj. 

Cuaj lub tsev hais plaub 52 qhov kev txiav txim siab hauv 2022 tau tawg - ntau dua ob zaug ntau li kaum xyoo dhau los thiab ntau dua 20 xyoo dhau los thaum lub tsev hais plaub tau tshaj tawm 89 qhov kev txiav txim hauv ib xyoos yam tsis muaj ib qho tawg, raws li Mandell thiab Schneider, uas tau tshuaj xyuas kev tshawb fawb. los ntawm Marquette University keeb kwm xibfwb Alan Ball. Mandell yog tus thawj tswj hwm ntawm Law Forward thiab Schneider ua haujlwm rau Legal Action Chicago, ob pawg neeg tawm tswv yim kev cai lij choj.

Marquette University Law School xibfwb Chad Oldfather tau hais ntawm Scholars Strategy Network tsis ntev los no ntawm Wisconsin pawg neeg sib tham txog kev xaiv tsa Tsev Hais Plaub Siab tias "Nws tsis yog qhov hais ntau dhau uas Wisconsin Lub Tsev Hais Plaub Siab tau ua haujlwm tsis zoo rau qee lub sijhawm tam sim no,"

“Muaj kev tsis sib haum xeeb ntawm tus kheej uas rov qab mus rau xyoo 1990. Lub koom haum tau muab nws qhov sib txawv, tab sis qhov tsis sib haum xeeb tsis yog tshiab. Qhov no yog txhua yam nyob hauv lub ntsiab lus loj ntawm kev tsis sib haum xeeb uas ua rau lub xeev txoj cai ntawm no. "

Qhov tsis ntev los no ntawm cov teeb meem kev xav ntau dua yog tsim nyog ua ntej ntawm Wisconsin Supreme Court kev sib tw yuav los tom ntej. Cov xwm txheej zoo li no yog qhov tseem ceeb uas lub tsev hais plaub tuaj yeem rov rov qab tau yooj yim dua yog tias muaj kev ywj pheej Milwaukee Lub Nroog Tus Kws Txiav Txim Janet Protasiewicz yeej tus neeg saib xyuas yav dhau los Tsev Hais Plaub Siab Ncaj Ncees Dan Kelly rau 10-xyoo lub rooj uas tau so los ntawm kev so haujlwm ntawm Kev Ncaj Ncees Kev Ncaj Ncees Roggensack.

Yav tas los Wisconsin Supreme Court Justice Daniel Kelly hais tias nws qhov kev xaiv tsa yuav tiv thaiv lub tsev hais plaub kom tsis txhob muaj "tus neeg ua haujlwm ywj pheej" feem ntau. Nws tau pom ntawm lub Peb Hlis 21, 2023 kev sib cav ntawm State Bar of Wisconsin hauv Madison, Wis. (Joey Prestley / Wisconsin Watch)

Kev xaiv tsa lub Plaub Hlis 4 feem ntau tau raug teeb tsa raws li kev pov npav rau cov teeb meem tseem ceeb ntawm kev nom kev tswv suav nrog lub xeev 1849 txwv txiav rho menyuam thiab cov koom haum Republican-gerrymandered cov cai lij choj.

Tab sis qhov muaj peev xwm hais tias cov kev xav ntawm cov neeg feem coob tuaj yeem hloov 15 xyoo ntawm kev saib xyuas kev tswj hwm mus rau plaub txoj kev ncaj ncees muaj feem cuam tshuam rau lwm qhov xwm txheej uas tuaj yeem tshwm sim ua ntej lub tsev hais plaub - xws li los ntawm cov thawv pov npav thiab pej xeem txoj cai koom haum rau cov txiaj ntsig ntawm 2024 tus thawj tswj hwm. kev xaiv tsa.

'Txhua yam ... tuaj yeem rov tuaj xyuas'

Liberals tau sau ntau lub tswv yim los ntawm 2004 txog 2008 tom qab Democratic Gov. Jim Doyle tau xaiv Louis Butler Jr. los hloov tus neeg saib xyuas kev ncaj ncees Diane Sykes, uas tau tawm mus tom qab raug xaiv los ntawm US Tsev Hais Plaub Txiav Txim Siab. Lub sijhawm ntawd, cov neeg ywj pheej tswj hwm peb lub rooj thiab feem ntau koom nrog kev sib tw ncaj ncees hauv kev txiav txim siab uas cov neeg saib xyuas tau txiav txim siab ua "kev ywj pheej ywj pheej."

Tab sis nyob rau hauv 2008, Butler poob qhov kev xaiv tsa rau Michael Gableman, pib nyob rau hauv ib lub sij hawm nyob rau hauv uas conservatives feem ntau dominates lub tsev hais plaub. Txij thaum ntawd los, muaj ntau dua 100 qhov kev txiav txim siab uas lub tsev hais plaub cov kev ywj pheej tau tawm tsam.

Lawv suav nrog cov kev txiav txim siab uas txhawb nqa cov kev txwv rau pej xeem kev sib tham sib tham, tso cai phom rau cov tsheb npav pej xeem, txhawb nqa $ 750,000 lub kaus mom rau kev puas tsuaj rau kev kho mob thiab ntxiv dag zog rau kev tswj hwm ntawm pawg thawj coj, thiab lwm yam.

Milwaukee County Circuit Court Judge Janet Protasiewicz hais tias "txhua yam los ntawm gerrymandering mus rau (cov ntawv xaiv tsa) cov thawv rau Txoj Cai 10 tuaj yeem rov tuaj xyuas dua" yog tias nws raug xaiv. Nws tau pom thaum lub Peb Hlis 21, 2023 kev sib cav ntawm State Bar of Wisconsin hauv Madison, Wis. (Joey Prestley / Wisconsin Watch)

Protasiewicz tsis muaj qhov zais cia ntawm qhov yuav tshwm sim uas nws qhov kev xaiv tsa yuav ua rau muaj ntau qhov kev txiav txim siab los ntawm kev saib xyuas lub sijhawm rov mus xyuas dua. Lub tsev hais plaub tsis tau txiav txim siab rho menyuam tawm, tab sis tsis ntev los no US Lub Tsev Hais Plaub Qib Siab tau txiav txim siab dhau Roe v. Wade thiab qhov kev foob tseem tab tom nyuaj rau lub xeev 1849 txwv txiav rho menyuam txhais tau tias nws yuav yog ib qho teeb meem loj tshaj plaws ua ntej lub tsev hais plaub nyob rau lwm lub sijhawm.

"Txhua yam los ntawm gerrymandering mus rau (cov ntawv xaiv tsa) lub thawv rau Txoj Cai 10 tuaj yeem rov mus xyuas rau poj niam txoj cai xaiv," nws hais. Wisconsin Radio Network. "Txawm hais tias koj poob kev nom kev tswv nyob qhov twg, koj xav tau ib tus neeg uas yuav saib xyuas cov xwm txheej no thiab txiav txim siab ncaj ncees thiab ncaj ncees."

Kelly tau suab lub suab ceeb toom tias lub hwj chim ntawm Pawg Neeg Saib Xyuas Kev Cai - uas Republicans tswj nrog gerrymandered daim duab qhia chaw uas lub Tsev Hais Plaub Siab Loj tau txhawb nqa - dai rau hauv qhov sib npaug.

Kelly hais rau Wisconsin Radio Network tias "Yog tias muaj cov neeg tawm tsam feem ntau, (cov neeg pov npav) yuav poob lawv lub peev xwm los muaj lawv txoj cai tswjfwm pej xeem los ntawm lawv cov neeg tsim cai lij choj," Kelly hais rau Wisconsin Radio Network. "Lawv ntshai tias yuav muaj plaub tus kws lij choj zaum hauv Madison lub tsev hais plaub txiav txim rau tag nrho lub xeev."

Rov qab mus rau 'kev txiav txim tsis tu ncua'

Rick Esenberg, tus thawj tswj hwm ntawm Wisconsin Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Cai Lij Choj thiab Liberty, tau hais tias feem coob ntawm kev ywj pheej tuaj yeem txhais tau tias rov qab mus rau cov kev txiav txim siab los ntawm 2004-05 lub sijhawm thaum Butler nyob hauv tsev hais plaub.

Cov neeg saib xyuas tau txiav txim siab ntau qhov kev txiav txim siab li "kev txiav txim plaub ntug," suav nrog ib qho uas tau tso cai rau cov tuam txhab lag luam raug lees paub hauv cov teeb meem tshuaj lom tshuaj lom neeg, lwm qhov uas cuam tshuam rau lub xeev lub hau ntawm kev kho mob kev puas tsuaj thiab ib qho uas lub tsev hais plaub tau txiav txim siab raws li social science pov thawj tias tus neeg raug tsim txom txheeb xyuas tus neeg raug liam ntawm qhov chaw ua txhaum cai tsis tuaj yeem ntseeg tau.

Esenberg tau hais tias "Nws yog lub hauv paus ntsiab lus ntawm txoj kev cai lij choj ntawm txoj cai uas hais lus tsis meej ... "Txhua qhov xwm txheej tuaj yeem nyob ntawm lub vijtsam radar."

Sachin Chheda, tus kws tshaj lij nom tswv ywj pheej thiab tus kws pab tswv yim rau Protasiewicz txoj kev sib tw, tau lees paub tias Protasiewicz yeej tuaj yeem ua rau lub tsev hais plaub tshem tawm 1849 txwv txiav rho menyuam thiab daim ntawv qhia kev cai lij choj tam sim no.

Rick Esenberg xa lus sib cav ua ntej Wisconsin Tsev Hais Plaub Siab Thaum Lub Plaub Hlis 14, 2022, nyob rau hauv rooj plaub Teigen v. Wisconsin Elections Commission, uas lub tsev hais plaub txwv tsis pub cov thawv pov npav. (PBS Wisconsin)

Tab sis nws tsis txaus siab tias yuav muaj kev sim ua lag luam los pov tawm ua ntej thiab rov sau cov cai uas twb muaj lawm, xws li kev tsis sib haum xeeb xyoo 2011 Txoj Cai 10, uas ua rau muaj kev cuam tshuam rau pej xeem cov koom haum ua haujlwm.

"Thawj yam uas peb yuav pom (yog tias Protasiewicz yeej) yog qee yam kev rov qab mus rau qhov kev txiav txim tsis tu ncua," Chheda tau hais ntawm Scholars Strategy Network panel. "Kuv tsis xav tias muaj leej twg xav tias lub tsev hais plaub yuav tau txais 15 rooj plaub tam sim ntawd." 

Thaum Protasiewicz thov rau Republican Gov. Scott Walker los ua tus txiav txim hauv Milwaukee County Circuit Court hauv 2012 nws tau teev ib qho ntawm 2005, State v. Dubose - uas tau sau cov cai tshiab rau kev txheeb xyuas tus neeg raug liam - yog ib qhov phem tshaj plaws hauv 30 xyoo dhau los vim tias nws "txhaum kev tswj hwm ... ua rau tsis lees txais kev ncaj ncees rau tus neeg raug tsim txom."

Yav tas los Lub Tsev Hais Plaub Qib Siab Kev Ncaj Ncees Janine Geske, ib tug pej xeem ntawm Wisconsin State Journal editorial board uas pom zoo Protasiewicz, tau hais tias qhov rov qab mus rau "kev txiav txim tsis tu ncua" yuav txhais tau tias kev ncaj ncees ua raws li qhov ua ntej thiab tsis cuam tshuam txog kev cuam tshuam nom tswv ntawm rooj plaub.

Geske tau piav qhia nws tus kheej ua tus saib xyuas kev txiav txim siab thaum lub sijhawm nws nyob hauv lub tsev hais plaub, tab sis tau sau tseg tias cov lus txhais tau muaj keeb kwm txawv los ntawm kev tswj hwm nom tswv. Nws hais tias cov kws saib xyuas kev txiav txim plaub ntug nyiam txiav txim rau cov xwm txheej kom nruj li sai tau.

"Koj yuav tsum tsis txhob txiav txim siab txog txoj cai loj nyob rau hauv rooj plaub uas tsis hu rau nws," nws hais.

Cov kev txiav txim tawg tawg tuaj yeem rov mus saib dua

Qee qhov kev txiav txim siab loj hauv Wisconsin Lub Tsev Hais Plaub Siab Tshaj Plaws hauv xyoo tas los cuam tshuam txog kev ua haujlwm ntawm tsoomfwv lub xeev tau los ntawm kev xav tsis zoo, Mandell tau hais hauv kev xam phaj. Qhov ntawd yog qhov tseem ceeb vim tias nws tsim qhov muaj peev xwm ntau dua tias qhov teeb meem yuav rov hais dua yog tias lub tsev hais plaub hloov mus rau kev tswj hwm kev ywj pheej.

Tus thawj coj ntawm Kev Xaiv Tsa Ncaj Ncees Sachin Chheda hais tias Lub Tsev Hais Plaub Siab Liberal tuaj yeem thim rov qab lub xeev cov ntawv pov thawj kev cai lij choj. (Angela Major / WPR)

Piv txwv, hauv Bartlett v. Evers, qhov kev sib tw rau Gov. Tony Evers 'ib feem veto hwj chim nyob rau hauv 2019-21 pob nyiaj siv, lub tsev hais plaub pom peb ntawm vetoes yog unconstitutional thiab ib tug yog kev cai lij choj, tab sis sau tseg "tsis muaj laj thawj muaj kev txhawb nqa ntawm feem coob."

Mandell tau hais tias "Qhov xwm txheej Bartlett tsis qhia peb hauv qhov muaj txiaj ntsig zoo thaum txoj kab-yam veto los ntawm tus tswv xeev lossis ib feem ntawm kab-cov khoom veto los ntawm tus tswv xeev yog kev cai lij choj thiab thaum nws tsis yog," Mandell tau hais. "Qhov tshwm sim ntawm qhov tsis yog qhov teeb meem tseem tab tom rov hais dua, tab sis qhov tshwm sim kuj yog tias tam sim no nws yog lub caij siv nyiaj txiag tsis yog tus tswv xeev lossis Pawg Neeg Saib Xyuas Kev Cai lij choj tsis muaj lub tswv yim yuav daws cov peev nyiaj li cas hauv txoj kev uas tsis nce. qhov teeb meem no dua. "

Muaj twb tau ua ntej rau rooj plaub tawg raug muab hloov los ntawm kev hloov ntawm cov neeg ua haujlwm hauv tsev hais plaub.

Nyob rau hauv 2016, lub tsev hais plaub nyob rau hauv 4-3 fractured txiav txim Coyne v. Walker txhawb nqa lub Department of Public Instruction lub peev xwm los teeb tsa txoj cai tswj xyuas yam tsis muaj kev saib xyuas kev cai lij choj. Tab sis tsuas yog ob txoj kev ncaj ncees hauv feem ntau tau lees paub qhov kev txiav txim siab ua ntej 20 xyoo dhau los uas DPI txoj cai tau tsim nyob rau hauv lub xeev txoj cai lij choj.

Tom qab Kelly tau raug xaiv los hloov Kev Ncaj Ncees David Prosser, uas tau nyob hauv feem ntau Coyne, lwm rooj plaub raug coj los nyuaj rau DPI txoj cai, Koschkee v. Taylor, thiab lub tsev hais plaub txiav txim 4-3 nrog Kelly feem ntau kom thim rov qab Coyne.

Hauv 2018 kev sib koom ua ke, tab sis tawg, kev txiav txim siab, Tetra Tech EC, Inc. v. Wisconsin Department of Revenue, Kelly tau sau qhov kev txiav txim siab 7-0 uas tau pom zoo nrog lub xeev tias cov tuam txhab ua kom huv si hauv Fox River yuav tsum tau them se muag. Tab sis tsuas yog ib qho kev ncaj ncees tau pom zoo nrog Kelly tias qhov kev txiav txim siab yog raws li kev cai lij choj sib cais ntawm lub hwj chim.

Mandell thiab Schneider tau hais tias txoj kev txiav txim siab sib xyaw 50 kab lus nrog kev txhawb nqa feem ntau ntawm 58 kab lus uas tsis muaj kev txhawb nqa feem ntau "ua rau muaj kev tsis sib haum xeeb rau cov tsev hais plaub qis thiab lwm tus sim txiav txim siab txoj cai."

Ntawm cov ntaub ntawv xyoo tas los ntawm cov neeg mob tawg yog Cov phooj ywg ntawm Frame Park v. Lub Nroog Waukesha. Hauv kev txiav txim siab 4-3, lub tsev hais plaub feem ntau cov neeg saib xyuas coj los ntawm Kev Ncaj Ncees Brian Hagedorn tau txiav txim siab tias ib pawg neeg tsis tuaj yeem thov tus kws lij choj tus nqi hauv kev foob rau pej xeem feem ntau vim tias lub nroog Waukesha tau raug txiav tawm cov ntaub ntawv kom txog thaum nws raug tso tawm.

Txawm li cas los xij, peb tus neeg saib xyuas, tsis muaj Hagedorn, kuj tau txiav txim siab tias txoj cai tsis pub tus kws lij choj tus nqi yog tias tsoomfwv tso cov ntaub ntawv ua ntej lub tsev hais plaub txiav txim.

Cov neeg tawm tswv yim txog cov ntaub ntawv pov thawj tau sib cav tias qhov kev txiav txim siab yuav ua rau tsoomfwv tau yooj yim dua los tuav cov ntaub ntawv, thiab cov kws txiav txim plaub hauv cheeb tsam twb tsis kam lees them tus nqi rov qab thov siv cov laj thawj ntawm peb tus kws txiav txim plaub ntug. Tab sis vim hais tias qhov kev txiav txim tau tawg, lub tsev hais plaub yav tom ntej yuav thim rov qab.

Mandell thiab Schneider xaus lus tias qhov tsis muaj peev xwm ntxiv ntawm lub tsev hais plaub los piav qhia txoj cai "tsis yog kev poob siab nkaus xwb tab sis kuj ua rau (lub tsev hais plaub) ua rau lub tsev kawm ntawv thiab Wisconsin txoj cai lij choj."

Editor's note: Zaj dab neeg no tau hloov kho kom muaj cov ntaub ntawv ntxiv txog Mandell's thiab Schneider keeb kwm yav dhau los.

Lub nonprofit Wisconsin Watch (www.WisconsinWatch.org) koom tes nrog WPR, PBS Wisconsin, lwm cov xov xwm tshaj tawm thiab University of Wisconsin-Madison Tsev Kawm Ntawv Xov Xwm thiab Kev Sib Txuas Lus. Txhua yam haujlwm tau tsim, tshaj tawm, tshaj tawm lossis tshaj tawm los ntawm Wisconsin Watch tsis tas yuav cuam tshuam cov kev xav lossis kev xav ntawm UW-Madison lossis ib qho ntawm cov koom tes.

Creative Commons License

Rov luam tawm peb cov ntawv dawb, hauv online lossis luam tawm, raws li daim ntawv tso cai Creative Commons.

Nrov dab neeg los ntawm Wisconsin Watch

Matthew DeFour tau pib thaum lub Cuaj Hlis 2022 ua Wisconsin Watch thawj tus thawj tswj hwm hauv xeev. Yav dhau los ntawm Wisconsin State Journal nws tau hais txog lub xeev thiab tsoomfwv hauv nroog rau 16 xyoo, suav nrog plaub xyoos ua tus tswj hwm lub xeev. Nws muaj BSJ thiab MSJ los ntawm Northwestern University's Medill School of Journalism. Nws tau txais txiaj ntsig los ntawm nws cov phooj ywg ua 2020 Wisconsin Watchdog of the Year.