Sijhawm Nyeem Ntawv: 8 feeb

Wisconsin Watch yog chav xov xwm uas tsis muaj txiaj ntsig uas tsom mus rau tsoomfwv kev ncaj ncees thiab teeb meem ntawm lub neej zoo. Sau npe rau peb tsab ntawv xov xwm rau ntau zaj dab neeg thiab hloov tshiab ncaj nraim rau koj lub inbox.

Carnetta Galvin thiab Melody Homesly tau sawv ntawm Galvin lub rooj zaum tuav lub khob cawv rau lub Yim Hli yav tsaus ntuj. Nws yog Galvin lub hnub yug, thiab cov phooj ywg zoo tshaj plaws 'kev luag nyav los ntawm lawv lub ces kaum ntawm lub tsev cib thiab mus rau hauv txoj kev ntawm Darbo-Worthington cov zej zog hauv Madison, Wisconsin.

Hla txoj kev, cov nyom siab ncig lub cev tsis muaj dej uas khiav mus rau Galvin lub tsev tsev ua ntej yuav ploj mus rau qhov deb hauv qab choj thiab txoj kev tsis khoom. Qhov ntawd yog Starkweather Creek, keeb kwm pub los ntawm cov springs uas tau ploj lawm los yog tsis muaj zog heev. Cov ceg ntoo sab hnub tuaj thiab sab hnub poob ntawm cov kwj dej taug kev mus rau sab qaum teb Madison - suav nrog ntau haiv neeg Darbo-Worthington thiab Truax cov zej zog - ua ntej khoob rau hauv Lake Monona. 

Starkweather Creek tsis yog qhov dej haus, tab sis nws yog ib qho tseem ceeb rau kev ua si ntawm cov hlab ntsha thiab chaw nyob. 

Galvin, uas tau nyob ze ntawm tus dej tau 16 xyoo, tsis paub tias nws muaj qee cov dej hauv Wisconsin cov dej qias neeg tshaj plaws txog thaum tus kws tshaj xov xwm qhia rau nws. Nws tseem tsis tau hnov ​​txog PFAS, pab pawg neeg tsim tshuaj lom neeg uas tab tom muaj kev txhawj xeeb tshwj xeeb nyob ib puag ncig tus kwj deg thiab hla Wisconsin.

Starkweather Creek tau pom qhov khoob rau hauv Lake Monona ze ntawm Olbrich Park lub nkoj xa khoom hauv Madison, Wis., thaum Lub Yim Hli 4, 2021. Lub kwj deg muaj cov kab mob PFAS siab, tib neeg tsim cov khoom siv los tsim txhua yam ntawm cookware uas tsis yog - nplaum txheej rau ntim khoom noj thiab ua npuas dej tua hluav taws. (Coburn Dukehart thiab Isaac Wasserman / Wisconsin Saib)

Shorthand rau per- thiab polyfluoroalkyl tshuaj, PFAS yog ib qho kev hem thawj thoob tebchaws thiab qee zaum hu ua "tshuaj lom neeg mus ib txhis" vim tias lawv khaws cia hauv lub cev thiab pheej nyob hauv ib puag ncig yam tsis muaj kev puas tsuaj tag nrho. Txij li thaum xyoo 1950, cov tuam txhab tau siv PFAS los tsim txhua yam ntawm cookware nrog cov txheej uas tsis yog-stick rau cov ntim khoom noj thiab ua npuas dej. Kev tshawb fawb tau txuas Cov khoom siv rau qhov hnyav thaum yug me nyuam, kev tiv thaiv kab mob, teeb meem thyroid, qee yam qog nqaij hlav thiab lwm yam.

PFAS tsis zoo absorbed los ntawm daim tawv nqaij, tab sis lawv yog txaus ntshai rau ingest - Txawm hais tias los ntawm kev haus dej tsis huv, ntses lossis zaub mov ntim rau hauv cov khoom uas muaj PFAS.   

Xyoo 2019, Starkweather Creek muaj cov qib siab dua ntawm PFOA thiab PFOS - ob yam tshuaj xyuas ntau dua ntawm PFAS - dua li lwm cov dej uas Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Tshawb Fawb tau sim xyoo ntawd. Ntawm lub kwj deg Fair Oaks Avenue hla, DNR tau kuaj pom cov qib ntawm PFOS ntawm 270 feem ntawm ib trillion thiab PFOA ntawm 43 ppt.

Daniel Estrada nuv ntses nrog nws tus ntxhais, Isabella Estrada, qhov chaw Starkweather Creek nkag mus rau Lake Monona hauv Madison, Wis., thaum Lub Yim Hli 2, 2021. Estrada nyob ze thiab nyiam nuv ntses hauv dej - qee zaus nqa cov ntses tseem ceeb hauv tsev los noj. Estrada hais tias nws nkag siab tias lub kwj deg muaj kuab paug tab sis tsis paub tshwj xeeb txog PFAS kev kis kab mob mus txog thaum tus kws tshaj xov xwm hais txog nws. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Daim ntawv ceeb toom ntawm PFAS kev pheej hmoo hauv Starkweather Creek hauv Madison, Wis., tau tshaj tawm raws tus kwj dej ntawm McCormick Park thaum Lub Xya Hli 20, 2021. Wisconsin Department of Natural Resources tau tshaj tawm cov lus qhia txog kev noj ntses hauv Starkweather Creek thiab Lake Monona vim yog PFAS. Bluegill muaj kev nyab xeeb noj ib zaug hauv ib lub lis piam, cov lus qhia hais tias, thaum lub qhov ncauj loj, sab qaum teb pike thiab walleye thiab daj perch muaj kev nyab xeeb noj ib zaug ib hlis xwb. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Los ntawm sab laug, Truax cov hluas hauv zej zog Mack Rimson, 18, Elijah Smith, 16, James Xiong, 15, thiab Pau Xiong, 19, sawv ntawm cua daj cua dub ze Starkweather Creek hauv Madison, Wis. Maria Powell, tus thawj coj ntawm Midwest Environmental Justice Organization, Madison-based nonprofit. Xiong nco qab txog kev tshuaj xyuas tus kwj dej thaum nws nyob hauv tsev kawm ntawv theem pib.“Peb yuav taug kev mus rau tus kwj dej kom tau cov qauv - pom txhua yam kab mob loj tuaj. Tab sis tsis muaj kab mob, vim lawv tag nrho cov tuag, "nws hais. Cov tub ntxhais hluas xav pom kev nrawm dua los ntawm cov thawj coj pej xeem los ntxuav lub kwj deg. Xiong hais tias "Tsis muaj leej twg ua vim nws nyob hauv ib cheeb tsam uas tau nyiaj tsawg," Xiong hais. "Tau kawg, tsis muaj leej twg yuav mob siab rau qhov ntawd vim nws yog (cov neeg xim). Nws yog cov neeg pluag nyob ntawm no. " Smith hais tias: "Kuv xav tias txoj hauv kev uas peb tuaj yeem kho tau yog los ntawm kev tshaj tawm cov lus tawm ... ua rau tib neeg paub tias muaj dej paug." Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Ib lub tsev nyob tau pom nyob ze Starkweather Creek hauv Darbo-Worthington cov zej zog hauv Madison, Wis thaum Lub Yim Hli 3, 2021. Lub kwj dej muaj qee qhov dej paug hauv Wisconsin. Wisconsin Department of Natural Resources tau ntxiv Starkweather Creek rau nws cov npe dej tsis zoo nyob rau xyoo 1998 vim muaj cov pa oxygen tsawg hauv cov dej, cov av khib nyiab thiab cov hlau lom. Txij li thaum lub chaw haujlwm tau sau tseg txog kev puas tsuaj los ntawm cov tshuaj chloride, E. coli thiab PFOS - ib qho ntawm ib pawg ntawm cov khoom tsim muaj phom sij rau tib neeg ua ke hu ua PFAS. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Stoni Hawkins, sab laug, thiab Terriyah Moss ua si hauv Starkweather Creek ntawm Olbrich Park nkoj nkoj hauv Madison, Wis., thaum Lub Yim Hli 16, 2021. Txawm hais tias Terriyah thiab nws tsev neeg feem ntau caij nkoj ntawm pas dej, lawv tsis tshua ua luam dej hauv Madison txoj kev dej vim yog ua paug. Terriyah niam, Tammy Moss hais tias "Kuv ib txwm hnov ​​​​tias muaj teeb meem nrog cov pas dej ntawm Madison, Wisconsin, tab sis kuv twv kuv tsis paub txog qhov txaus ntshai ntawm lawv," Terriyah niam, Tammy Moss hais. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib

PFAS ntau npaum li cas yog qhov txaus ntshai? Uas nyuaj. Thaum lub xyoo ntawm tsoom fwv tsis ua haujlwm, ob peb lub xeev tau txais lawv tus kheej txoj cai PFAS. Wisconsin tseem tsis tau ua li ntawd tab sis tab tom ua haujlwm rau nws. DNR tau tshaj tawm cov kev hloov kho tshiab kom suav nrog Lub Xeev Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Noj Qab Haus Huv-pom zoo txwv ntawm 20 ppt rau kev sib xyaw PFOS thiab PFOA hauv av. 

Lub koom haum tseem tab tom nrhiav dej haus thiab dej saum npoo av Cov txheej txheem rau PFAS los ntawm txoj kev txiav txim siab uas Republican-coj Legislature tau ntev ib xyoo caum dhau los

Wisconsin DNR thaum lub Cuaj Hlis lig tau taug qab 86 paub tawm ntawm PFAS thoob xeev. 

Txawm hais tias Lub Nroog Dane thawj kauj ruam los hais txog Starkweather Creek cov pa phem thiab koom nrog rau pej xeem txog qhov teeb meem, kev paub txog qhov teeb meem tseem sib xyaw ntawm cov neeg nuv ntses, cov neeg siv ua si thiab lwm tus neeg nyob hauv, Wisconsin Watch pom. Qee tus hais tias cov neeg lis haujlwm hauv cheeb tsam yuav tsum ua sai dua. 

Galvin tau hais tias "Kuv poob siab thiab tu siab txog qhov tsis paub tias muaj dab tsi cuam tshuam rau peb kev noj qab haus huv," 

Cov kev tsis txaus siab muaj kuab paug muaj ntau xyoo lawm

Tsim los ntawm retreating glaciers uas tshuav ib tug sib tov ntawm oak savannah, prairie thiab ze li ntawm 4,000 acres ntawm wetlands, lub 24-square mile Starkweather Creek Watershed pom kev hloov pauv loj heev nyob rau xyoo caum tom qab cov neeg tsiv teb tsaws chaw nyob sab Europe tau pib nyob hauv Madison. Lub kwj deg tau ntim, dredged, channeled thiab fashioned mus rau hauv ib tug kua system rau hauv zos ua liaj ua teb. Tom qab ntawd, kev lag luam, khw muag khoom thiab tsev tau xa dej pov tseg rau hauv nws. 

Feem ntau ntawm cov chaw ntub dej tau tso dej los yog ntim rau kev txhim kho. Cov av thiab cov khib nyiab ua rau lub pas dej hauv qab thiab cov ntug dej hiav txwv, thiab nws qis dua ua raws li cua daj cua dub rau Madison Sab Hnub Tuaj Sab Qab Teb - ntes cov zaub uas muaj kuab paug. 

DNR thawj zaug ntxiv Starkweather Creek rau nws daim ntawv teev cov dej tsis zoo Xyoo 1998 vim tias muaj cov pa oxygen tsawg hauv cov dej, cov khib nyiab thiab cov hlau lom. Txij li thaum lub koom haum tau sau cov tshuaj chloride, E. coli thiab PFOS impairments. Tab sis kev ua qias tuaj ua rau muaj kuab paug nyob ib puag ncig tus kwj dej txawm tias kaum xyoo dhau los. 

Randall Mohammed nuv ntses qhov twg Starkweather Creek empties rau hauv Lake Monona hauv Olbrich Park hauv Madison, Wis., thaum tav su thaum lub Yim Hli 2, 2021. "Nov yog ib qho chaw uas kuv nyiam tshaj," Mohammed hais. "Kuv nyiam lub pas dej no." Mohammed loj hlob nyob ze ntawm lub hav dej thiab tau nuv ntses rau ntev npaum li nws nco tau. Nws tau siv qee zaus noj cov ntses uas nws ntes tau tab sis tsis ua li ntawd tom qab hnov ​​​​txog kev ua qias tuaj hauv dej, uas nws hais tias tau hloov pauv ntau xyoo. Mohammed hais tias, "Ib yam uas kuv tau pom yog qhov nce siab ntawm cov ntses uas yog," Mohammed hais, nres: "Kuv tsis paub. Lawv zoo li lawv muaj mob qog noj ntshav lossis qee yam. Weird loj dawb blotches thiab loj hlob. " Nws txhawj xeeb tias qee tus neeg nuv ntses tseem noj ntses yam tsis paub txog lawv qhov kev phom sij. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Ib tus nas tuag ntab rau saum npoo ntawm Starkweather Creek ntawm Olbrich Park Boat Launch hauv Madison, Wis., thaum Lub Xya Hli 20, 2021. Cov av thiab cov khib nyiab cuam tshuam cov kwj dej hauv qab thiab ntug dej hiav txwv, thiab nws qhov qis dua ua raws li cov dej nag cua rau Madison sab hnub tuaj. Sab. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Ua npuas ncauj pom ntawm Olbrich Park hauv Madison, Wis., qhov twg PFAS-tainted Starkweather Creek nkag mus rau Lake Monona. Public Health Madison thiab Dane County tau ceeb toom cov neeg nyob hauv tsis txhob nqos cov npuas dej - lossis cia lawv cov tsiaj ua li ntawd. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib
Touyeng Xiong sawv nrog cov thoob khib nyiab uas nws khaws ze ze ntawm Starkweather Creek txoj kev hla lub nroog Truax. Xiong, uas loj hlob hauv ib puag ncig, hais tias nws tsis paub txog qhov twg ntawm qhov dej ntws ntawm PFAS kev sib kis mus txog thaum nws pib ua haujlwm nrog Midwest Environmental Justice Organization, Madison-based nonprofit. PFAS qee zaum hu ua "tshuaj lom neeg mus ib txhis" vim tias lawv khaws cia hauv lub cev thiab nyob hauv ib puag ncig. Xiong cia siab tias nws tau noj PFAS los ntawm Starkweather Creek crayfish uas nws ntes tau thiab noj thaum nws tseem yau. Xiong hais tias cov neeg ua haujlwm hauv nroog yuav tsum ua haujlwm nrawm dua txhawm rau kho lub kwj deg. "Kuv xav tias lawv saib xyuas," nws hais. "Tab sis lawv tab tom sim thawb nws mus deb npaum li lawv tuaj yeem ua tau." Diam duab thaij thaum Lub Xya Hli 28, 2021. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib

“Qhov kev tsis txaus siab yog dab tsi? Nws tau ua li no tau ntau xyoo, ”ib tug poj niam hauv zos hais rau Cap Times hauv ib qho 1967 zaj dab neeg lamenting lub algae-pob creek lub putrid stench. "Tsis muaj leej twg yuav ua dab tsi txog nws." 

Ntau tshaj li ib nrab xyoo dhau los, Kev Noj Qab Haus Huv Hauv Nroog Madison thiab Dane County tau tshaj tawm cov paib raws tus kwj dej ceeb toom rau cov neeg nyob hauv kom tsis txhob haus nws cov dej lossis nqos nws ua npuas ncauj vim PFAS - thiab kom lawv cov tsiaj tawm mus. "Muaj ntau ntses los ntawm lub cev dej no tsis nyab xeeb noj ntau dua ib hlis ib zaug," cov cim ceeb toom.

DNR tau txheeb xyuas Truax Field Air National Guard Base thiab Dane County Regional Airport raws li paub qhov chaw ntawm PFAS hauv hav dej. Qhov no yog vim muaj tshuaj lom-laced ua npuas ncauj tua hluav taws siv rau ntawm qhov chaw. DNR tseem tab tom tshawb xyuas lwm qhov chaw muaj peev xwm kis kab mob.

Dane County Cheeb Tsam Tshav Dav Hlau txuas ntxiv siv cov tshuaj tua hluav taws uas muaj PFAS, txawm hais tias nws tab tom tshawb nrhiav lwm txoj hauv kev, hais Kim Jones, nws tus thawj coj, ntawm Dane County Cheeb Tsam Tshav Dav Hlau Hauv Cheeb Tsam Pawg Neeg Saib Xyuas lub zej zog webinar txog PFAS thaum Lub Yim Hli. 

Tsoom Fwv Teb Chaws Kev Tswj Xyuas Kev Lag Luam xav kom cov tshav dav hlau siv cov phom tua hluav taws uas ua tau raws li qee qhov kev qhia tshwj xeeb - thiab muaj PFAS, tab sis Congress hauv 2018 tau hais kom lub koom haum tso cai rau cov tsis muaj fluorinated foams los ntawm Lub Kaum Hli 2021. FAA yuav muaj peev xwm thov kom ncua sij hawm ntawd raws li nws txuas ntxiv mus. tshawb nrhiav lwm txoj hauv kev zoo, Jones tau hais.  

Lub Zoom webinar nyob rau lub yim hli ntuj yog lub commission thawj lub rooj sib tham rau pej xeem mob siab rau rau qhov teeb meem, txawm hais tias lub ntsiab lus tau tuaj txog ntawm lwm lub rooj sib tham, Jones hais. Nws tuaj ob xyoos tom qab DNR thawj zaug tau tshaj tawm PFAS kev kis kab mob thiab txuas nws mus rau lub tshav dav hlau. Jones tau hais tias lub tshav dav hlau npaj yuav txhawb nqa pej xeem kev koom tes ntawm PFAS thiab txhawb kom cov neeg muaj kev txhawj xeeb tshawb nrhiav PFAS cov ntaub ntawv ntsig txog ntawm tshav dav hlau lub vev xaib

Lub dav hlau ya tawm ze ntawm qhov chaw uas Starkweather Creek tawm Truax Field Air National Guard Base thiab ntws los ntawm cov kav dej uas pub cov dej ntws mus rau Lake Monona hauv Madison, Wis. Xyoo 2019, lub kwj deg muaj ntau dua ntawm PFOA thiab PFOS - ob qho kev soj ntsuam ntxiv. hom PFAS txaus ntshai - dua li lwm cov dej uas Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Kev Tshawb Fawb tau sim xyoo ntawd. Yees duab thaij thaum Lub Yim Hli 5, 2021. Isaac Wasserman / Wisconsin Saib

Lub caij no, Dane County Tus Thawj Coj Joe Parisi tau hais tias lub nroog lub hom phiaj muaj kev nyab xeeb nyiaj txiag thiab ua haujlwm nrog lub tshav dav hlau thiab lwm yam kev ua paug los ntxuav cov dej.

Nws hais rau Wisconsin Watch "Peb yuav tsum ua txhua yam peb tuaj yeem ua tau los daws qhov uas muaj ntawm peb lub tsev," nws hais rau Wisconsin Watch. "Peb tsis tuaj yeem xav tias tsuas yog PFAS nkag mus rau Starkweather los ntawm lub tshav dav hlau. Qhov ntawd yog thaj chaw muaj kev lag luam ntau nyob ntawd. Kuv xav tias nws yog qhov tseem ceeb uas DNR… ua kom muaj kev ntseeg siab txhawm rau saib mus rau txhua qhov peev txheej. ”  

Ib cag los ntawm kev tshaj tawm cov lus ceeb toom, lub nroog tau teeb tsa pej xeem cov rooj sib tham txog kev sib kis thiab xa ntawv mus rau cov tsev nyob ib puag ncig Starkweather Creek. 

Nyob rau hauv lub xeev, Democratic Gov. Tony Evers tau thawb kom ntxiv dag zog rau Wisconsin cov lus teb thoob plaws lub xeev rau PFAS tab sis ntsib Republican tawm tsam. Pawg Neeg Saib Xyuas Nyiaj Txiag Koom Tes tshem tawm ntau lub tswv yim Evers los ntawm lub xeev cov peev nyiaj xyoo no, suav nrog kev ntsuas los tswj PFAS, ntxiv 11 DNR cov kws tshawb fawb tsom mus rau kev sib kis thiab tsim ib qho kev pab cuam rau cov zej zog daws cov pa phem.

Homesly hais tias cov uas muaj hwj chim los ntxuav cov dej yuav tsum muab lawv tus kheej tso rau hauv khau ntawm cov neeg uas nyob ib puag ncig nws. 

Homesly hais tias "Kho nws zoo li lawv yuav kho nws yog tias nws nyob hauv lawv ib puag ncig, hauv lawv tsev neeg thiab lawv cov menyuam noj qab haus huv," "Qee yam yuav tsum tau ua tam sim ntawd."

Lub nonprofit Wisconsin Watch (www.WisconsinWatch.org) koom tes nrog WPR, PBS Wisconsin, lwm cov xov xwm tshaj tawm thiab UW-Madison Tsev Kawm Ntawv Xov Xwm thiab Kev Sib Txuas Lus. Txhua yam haujlwm tau tsim, tshaj tawm, tshaj tawm lossis tshaj tawm los ntawm Wisconsin Watch tsis tas yuav cuam tshuam cov kev xav lossis kev xav ntawm UW-Madison lossis ib qho ntawm cov koom tes. 

Creative Commons License

Rov luam tawm peb cov ntawv dawb, hauv online lossis luam tawm, raws li daim ntawv tso cai Creative Commons.

Nrov dab neeg los ntawm Wisconsin Watch

Avatar yees duab

Isaac Wasserman / Wisconsin SaibKws thaij duab

Isaac Wasserman tau koom nrog Wisconsin Watch hauv 2021 ua tus kws yees duab intern. Nws tab tom kawm qib siab hauv kev sau xov xwm thiab kev tshawb fawb ib puag ncig ntawm University of Oregon tab sis nyob hauv Madison, Wisconsin rau lub caij ntuj sov. Nws yog tus kws yees duab sau xov xwm ntawm Daily Emerald, tus tub ntxhais kawm ntawv ntawm UO, tus kws yees duab kis las rau GoDucks thiab tus kws yees duab rau Flux Magazine, SOJC's premiere feature magazine. Kev sau xov xwm uas npog cov teeb meem kev ncaj ncees ib puag ncig ua rau nws mob siab rau kev sau xov xwm thiab txuas ntxiv txhawb nws.